Samsun Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Selahattin Kaynak “Covid-19’un Samsun Ekonomisine Yansımaları” Araştırma Raporunun Sonuçlarını Düzenlenen Konferansta Kamu Ve Özel Sektör Yöneticileri İle Paylaştı
Samsun Valiliği ile Samsun Üniversitesi iş birliği çerçevesinde hazırlanan “COVID-19 Pandemisinin Samsun Ekonomisine Yansımaları” adlı çalışma raporu Samsun Vali Yardımcısı Hasan BALCI Moderatörlüğünde, Samsun Üniversitesi Rektör Yardımcısı Selahattin KAYNAK’ın konuşmacı olarak katıldığı konferansta sunuldu.
Samsun’da faaliyet gösteren firmaların COVID-19 salgınından birçok gösterge itibarıyla nasıl ve hangi düzeyde etkilendiklerini, kamudan beklentilerini ve geleceğe ilişkin düşüncelerini tespit etmeyi amacıyla hazırlanan raporda önemli sonuçlar elde edildi.
“Samsun’da Tohum ve Fide Satışları Arttı”
Prof. Dr. KAYNAK pandeminin tarım sektörüne olan etkisinden bahsederken ilgili kurumlardan gelen veriler doğrultusunda Samsun’da tarım sektörünün bu süreçten çok olumsuz etkilendiğini söylemenin pek mümkün olmadığını ifade etti. Pandemi sürecinde tohum ve fide satışlarının arttığını, bunun da bireysel bazda üretim artışından kaynaklandığını vurgulayan KAYNAK, ülkelerin bu süreçte tedarik zincirlerindeki aksamalardan dolayı besin ve gıda kaynaklarına erişimde sıkıntı yaşamalarının söz konusu olabileceğinden dolayı ilimizdeki üretim alanlarını yerel ekonomiye kazandırmanın gerekliliğini vurguladı.
“Konaklama Tesisleri, Sağlık Personeline Destek Oldu”
Prof. Dr. KAYNAK, pandeminin Samsun’daki turizm sektörüne olan etkisini şu sözlerle ifade etti: “Konaklama tesislerinin büyük bir bölümü kapanmış, konaklama tesislerinde açık olanların yine büyük bir bölümü odalarını bu salgınla mücadele eden sağlık personeline ücretsiz olarak tahsis etmiş, bunun yanı sıra az sayıda da olsa konuklarını ağırlamışlardır. 2019 yılı Şubat, Mart, Nisan ve Mayıs aylarındaki toplam konaklama sayısı 239.869 iken bu sayı 2020 yılının aynı aylarında (konaklayanların çoğu sağlık çalışanı olmak üzere) 144.167’ye düşmüştür. İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’ne bağlı Gazi Müzesi ve Bafra Arkeoloji Müzesini 2019 yılı Şubat, Mart, Nisan ve Mayıs aylarında toplam 13.032 kişi ziyaret etmiş ve 2020 yılı aynı aylar itibariyle bu sayı 5.433’e düşmüştür.”
“2019 Nisan Ayında 70,6 Milyon TL olan ithalat, 2020 Yılı Nisan Ayında 49,3 Milyon TL Olarak Gerçekleşti”
Prof. Dr. KAYNAK ihracat verilerinden bahsederken ise; “Nisan ayındaki fark göze çarpmaktadır. 2019 Nisan ayında 57,40 Milyon TL iken, 2020 yılı Nisan ayında 39,40 Milyon TL olarak gerçekleşmiştir. İthalat ise 2019 Nisan ayında 70,6 Milyon TL, 2020 yılı Nisan ayında 49,3 Milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Satılan konut sayılarında ise 2019 yılı Mayıs ayında 1.492 adet, 2020 yılı Mayıs ayında 735 adet olarak gerçekleşmiştir. Satılan otomobil sayıları incelendiği zaman ise 2019 Nisan ayında 172.194 otomobil iken, 2020 yılı Nisan ayında 177.886 otomobil satıldığı görülmüştür.” dedi. Samsun İşgücü Piyasasının salgına tepkisi 3 aylık 2019-2020 karşılaştırmasında açıkça izlenebilmektedir. Mart, Nisan ve Mayıs aylarında 2019 yılında 5.562 kişi istihdam edilmişken 2020 yılının Mart-Nisan-Mayıs aylarında 3.438 kişinin özel sektörde istihdam edildiğini belirtti.
“2020 Yılında Çok Sayıda Firma Kısa Çalışma Ödeneğine Başvurdu”
İşsizlik ödeneğine başvuran kişi sayısının 2019 yılı nisan ayında 1.610 iken 2020 yılının aynı ayında başvuru sayısının 10.528 olarak gerçekleştiğini belirten Prof. Dr. KAYNAK, “2019 yılında Kısa Çalışma Ödeneğine başvuran firma ve yararlanıcı sayısı yok denecek kadar azdır. 2020 yılının pandemi aylarında ise 7.838 firmanın başvurusu alınmıştır. Mart 2020’de 1.369, Nisan ayında 5.129 firma, Mayıs ayında ise 1.340 firma başvuru yapmıştır,” dedi.
Samsun’da faaliyet gösteren firmalar özelinde gerçekleştirilen saha çalışması bulgularına değinen Prof. Dr. KAYNAK oldukça önemli bilgiler paylaştı;
Pandeminin üretim faaliyetlerini azalttığı ya da durdurduğu bu süreçte Samsun ilinde istihdam edilen personelin %39’u hükümet tarafından sağlanan Kısa Çalışma Ödeneği desteğinden faydalanmaktadır. Diğer yandan, firmaların %36’sı personellerinin bu süreçten etkilenmediğini belirtmiştir. Ayrıca, küresel alanda birçok firma esnek ya da uzaktan çalışma sistemine geçerken Samsun’da faaliyet gösteren firmaların %40’ının bu sistemlerden hiçbirine geçmedikleri ve %74’ünün bu sistemlere geçmeyi planlamadıkları görülmüştür.
Çalışma Hayatında COVID-19 Etkisi
Pandemi süresince alınan önlemlerin ve uygulanan kısıtlamaların, firmaların üretim faaliyetlerini olumsuz yönde etkilediğini ve firmaların bu olumsuzlukları bertaraf etmek için çeşitli yollara başvurduğunu belirten Prof. Dr. KAYNAK, firmaların %39’unun Kısa Çalışma Ödeneği desteğinden faydalandığını vurgularken, personellerin %11’inin ücretsiz izin ve % 8’inin ücretli izin hakkını kullandığı, %6’sının ise iş akitlerinin sona erdirildiğini belirtti. Prof. Dr. KAYNAK, Samsun ilinde faaliyet gösteren firmaların %36’sında çalışma hayatında bir değişiklik yaşanmadığı sonucuna ulaştıklarını belirtti. Ayrıca, Prof. Dr. KAYNAK, “Samsun ilindeki firmaların %35’inin esnek çalışma sistemine ve %7’sinin uzaktan çalışma sistemine geçtiğini, %40’ının ise faaliyetlerine pandemi öncesi koşullarda devam ettiğini” ifade etti. Öte yandan, firmaların neredeyse dörtte üçünün bu sistemlerden herhangi birine geçmeyi planlamadıklarını söyleyen KAYNAK, evde çalışma sistemini kullanan firmaların ise bu sistemin verimlilik düzeyinde düşüş yarattığının tespit edildiğini ifade etti.
Firmaların salgından olumsuz olarak etkilenme düşüncelerini de incelediklerini belirten Prof. Dr. KAYNAK, “Sonuçlara göre; firmalar, iş teslimatlarında gecikmeler, faaliyetlerin durdurulması, ciro kaybı, tedarik zincirinde aksamalar, üretim maliyetlerinde artış, çalışanda motivasyon kaybı, finansman kaybı gibi birçok olumsuz beklentiyi işaret etmiştir.” şeklinde konuştu.
Prof. Dr. KAYNAK, salgını fırsata çevirebilme konusunda firmaların görüşlerini aldıklarını dile getirirken, firmaların %21’inin mevcut pazarda talep artışı beklentisi içinde olduğunu, %16’sının yeni pazarlara açılma şansı yakalayabileceğine inandığını ve %13’ünün rakiplerinin pazardan çekilmesini beklediğini belirtti. Bununla birlikte, Prof. Dr. KAYNAK, “Firmaların neredeyse yarısının pandeminin kendileri için herhangi bir olumlu etkisinin olmayacağını düşündüklerini” ifade etti.
“Firmaların %41’i Mal/Hizmetlerinin Nitelik Yönünden E-Ticarete Uygun Olmadığını Düşünüyor”
Prof. Dr. KAYNAK, insanları evlerine hapseden ve izolasyonu bir yaşam biçimi haline getiren pandeminin birçok firmayı e-ticaret platformlarına yönlendirdiğini vurgularken, Samsun’da faaliyet gösteren firmaların durumlarını da değerlendirdi. KAYNAK, “Samsunlu firmaların %41’i ürün veya hizmetlerinin nitelik yönünden e-ticarete uygun olmadığını düşünüyor. Firmaların yaklaşık %33’ü altyapı yetersizlikleri sebebiyle e-ticaret kanalına başvurmadıklarını söylerken %18’i online satış faaliyetlerini tercih etmediklerini ifade ediyor.” dedi.
Araştırmada, firmaların pandemi süresince maliyetleri düşürmek amacıyla başvurdukları yolları da araştırdıklarını ileten Prof. Dr. KAYNAK, firmaların %40’ının ödemelerini ertelediği, %41’inin pazarlama, reklam ve iş geliştirme bütçelerini azalttığı, %30’unun çalışma sürelerini azalttığı veya personelin ücretli/ücretsiz izne çıkarıldığı, yaklaşık %22 oranında ise üretimin azaltıldığı veya durdurulduğu sonucuna ulaştıklarını belirtti.
“Firmaların %70’i Vergi Ve SGK Kolaylıklarına İhtiyaç Duyduklarını Dile Getirdi”
Prof. Dr. KAYNAK, firmaların öncelikli ihtiyaçlar duydukları destek türlerinin sırasıyla, vergi ve SGK kolaylıkları, hibe destekleri, yatırım kredileri, sermaye artırımına yönelik kredi destekleri, ilave istihdam destekleri ve mentörlük hizmeti olduğunu söyledi. Firmaların ihtiyaçları doğrultusunda hükümet tarafından uygulana tedbirlere değinen Prof. Dr. KAYNAK, firmaların %40’ının kredi desteklerinden ya da kısa çalışma ödeneğinden, %28’inin fatura/vergi/SGK ödeme ertelemelerinden, %20’sinin vergi muafiyetinden ve %6’sının devlet hibelerinden faydalandığını belirtti. Ayrıca, firmaların %12’inin hiçbir desteğe ihtiyaç duymadığını sözlerine ekledi.
